Lỗi biểu đạt chỉ là sự thể hiện bên ngoài. Sự rối rắm trong câu cú, dù là nói hay viết, thực ra trước tiên sẽ đến từ tư duy của chúng ta trước. Bên cạnh việc không nắm bắt các kỹ thuật nói và viết, bạn có thể đang bị rối trong tư duy hoặc rối trong tâm trạng.
Bạn đã bao giờ cảm thấy mình không thể diễn đạt trọn vẹn ý nghĩ thành lời? Câu chữ bạn viết ra cứ lủng củng, rối rắm và khi phải nói gì đó thì lời lẽ thường nhảy lung tung, không theo logic hay trật tự nào. Bạn lầm tưởng rằng đó là do kỹ năng nói và viết của bạn kém nhưng mình vẫn luôn nói với học viên rằng: Lỗi biểu đạt chỉ là sự thể hiện bên ngoài. Sự rối rắm trong câu cú, dù là nói hay viết, thực ra trước tiên sẽ đến từ tư duy của chúng ta trước. Bên cạnh việc không nắm bắt các kỹ thuật nói và viết, bạn có thể đang bị rối trong tư duy hoặc rối trong tâm trạng.
Nếu tư duy của bạn lộn xộn như cuộn len rối không được gỡ hay tâm trạng bạn đang chênh vênh như con thuyền mất lái, thử hỏi làm sao ngôn từ bạn thể hiện ra có thể gãy gọn, rõ ràng được? Ngôn từ là chiếc gương phản chiếu bên trong của mỗi người. Muốn thay đổi hình ảnh phản chiếu, ta phải sửa từ trong gốc.
Nhiều người tìm đến các khoá học viết của mình với mục tiêu viết cho hay, viết để bán hàng hay viết để truyền cảm hứng nhưng sau một thời gian, điều làm họ ngạc nhiên là họ thật sự đã nói tốt hơn sau một thời gian học viết và viết thường xuyên.
Khi bạn bắt đầu viết một cách nghiêm túc, bạn buộc phải làm những việc mà trước đây bạn thường bỏ qua: chọn lựa, gọi tên và kết nối.
– Viết buộc bạn phải chọn lựa: Trong rất nhiều ý tưởng đang chạy lộn xộn trong đầu, bạn phải chọn ra một ý tưởng, các ý chính để trình bày ý tưởng đó thật rõ ràng, một thông điệp cốt lõi.
– Viết buộc bạn phải biết gọi tên: Những cảm xúc, những suy nghĩ mông lung trong lòng bạn phải được gọi tên chính xác. Sau đó là sắp xếp chúng theo một trình tự làm sao đảm bảo được mục đích của việc viết hoặc nói.
– Viết buộc bạn phải kết nối: Bạn phải tìm ra mối quan hệ logic giữa các ý lớn nhỏ trong bài để bài viết mạch lạc, chặt chẽ.
Chính quá trình lặp đi lặp lại này sẽ huấn luyện bộ não của bạn không ngừng. Không chỉ rõ ràng hơn trong câu chữ, bạn dần có được sự thông suốt trong tư duy, biết cách nhận diện và gọi tên suy nghĩ, cảm xúc của mình. Vì đã được tổ chức được các ý trong đầu nên lúc trình bày bằng chữ viết hay giọng nói, mọi thứ cũng sẽ tuôn chảy một cách gãy gọn, logic hơn.
Câu chuyện của cô bé Nguyễn Hạnh, học viên 2 khoá viết của mình, là minh chứng rõ ràng nhất cho sự chuyển đổi này.
Tính Hạnh hướng nội, kiệm lời. Lúc mới học viết với mình, em gần như không tương tác với cô giáo và bạn học. Có hôm em vào học Zoom nhưng không mở cam, không bật mic, chỉ thích làm “tàu ngầm” trong lớp. Em sợ sự chú ý và sợ phải diễn đạt ý kiến trước đám đông.
Mình đã ngạc nhiên vô cùng khi xem đoạn video chị Đan Ngọc phỏng vấn em trong buổi offline của Yêu lại tiếng Việt. Lúc em trả lời câu hỏi, em nói rất gãy gọn, dõng dạc và cũng điềm đạm. Mình xem video mà không nghĩ là Hạnh có thể giao tiếp trơn tru đến vậy.
Sau khi mình bình luận về điều này, em tỉ tê:
“Ngày trước em không nói chuyện nghiêm túc thế này được luôn. Hôm nay nhờ bài đăng này của cô, em nhận ra thêm một điều đáng quý mà viết đã mang lại cho mình trên hành trình này. Em có thể chia sẻ thành lời một cách mạch lạc những gì mà em nghĩ. Lúc chị Ngọc gọi em vào, em còn đinh ninh mình chẳng thể chia sẻ được hơn ba câu.”
Những khoá học viết của mình tuy không giảng dạy về giao tiếp nhưng kết quả còn vượt ra ngoài cả kỹ năng viết. Đó là sự chuyển đổi từ bên trong cách mọi người vận hành não bộ của mình.
Mình rất hiểu cảm giác không dám chia sẻ, không biết chia sẻ như thế nào của Hạnh vì minh cũng từng ở trong hoàn cảnh đó.
Hồi học cấp 1 và cấp 2, mình cũng không phải học sinh dám phát biểu trước lớp. Mình rất ngại giơ tay, sợ thầy cô gọi vì mình không biết trình bày câu trả lời như thế nào cho lưu loát. Mình cũng sợ cảm giác cả lớp đổ dồn sự chú ý vào mình. Nghĩ thôi đã thấy toát mồ hôi. Nỗi sợ không đến từ việc thiếu kiến thức mà là mình bất lực trong việc sắp xếp và trình bày kiến thức đó.
Bước ngoặt của mình đến từ năm lớp 9. Do chuyển trường, mình được thầy cô ở ngôi trường mới quan tâm nhiều hơn. Mình cũng dần cởi mở và tự tin hơn khi phát biểu. Quan trọng nhất, mình lại được học để ôn thi học sinh giỏi Văn với cô giáo.
Mình đọc nhiều và viết nhiều hơn.
Mình nhớ bài kiểm tra nào mình cũng viết vài đôi giấy. Việc đào sâu suy nghĩ và tìm cách diễn đạt tốt hơn qua câu chữ đã rèn luyện mình. Dần dần, mình nói năng rõ ràng, lưu loát lúc nào không hay.
Ngay cả bây giờ, cô giáo dạy kinh doanh của mình – Hân Phi, khi đăng ký học viết với mình, cũng bảo mình giảng hay, nói chuyện hay. Cô thích cách mình dùng từ ngữ để diễn đạt và miêu tả.
Điều mình nhận ra rõ ràng nhất là càng viết nhiều, khả năng sắp xếp các nội dung trước khi nói hoặc viết của mình càng tốt hơn.
Khi tư duy đã được sắp xếp, việc diễn đạt sẽ dễ dàng và tự nhiên hơn. Mình biết cách:
– Lựa chọn ý để nói: Chỉ trình bày những ý quan trọng, tránh lan man, lạc đề.
– Sắp xếp thứ tự nói: Xây dựng một lộ trình tư duy từ A đến B đến C, có mở đầu, thân bài và kết luận rõ ràng.
– Lựa chọn cách trình bày: Dùng từ ngữ phù hợp, hình ảnh dễ hiểu, cấu trúc câu gãy gọn để thông tin dễ hiểu, dễ nhớ.
Đây là kỹ năng của tư duy, không đơn giản là kỹ thuật của cổ họng hay ngón tay.
Có một điều chắc chắn là khi người ta học được cách làm chủ tư duy, người ta cũng sẽ dễ dàng hơn trong việc làm chủ ngôn từ, dù là dạng nói hay dạng viết.
Trong một thế giới ngập tràn thông tin, việc truyền tải thông điệp rõ ràng là một lợi thế cạnh tranh. Ngay cả trong giao tiếp thông thường hay trong học tập, làm việc, bạn cũng cần khả năng sử dụng ngôn ngữ:
– Trong công việc: Bạn cần trình bày ý tưởng trước đối tác/sếp/đồng nghiệp, bạn cần viết email, báo cáo hay đề xuất dự án… Sự mạch lạc và logic sẽ khiến bạn trở nên chuyên nghiệp và đáng tin cậy.
– Trong học tập: Bạn cần viết luận văn, tiểu luận, bài nghiên cứu, báo cáo thực tập hay phát biểu trong seminar, workshop, khoá học…, khả năng sắp xếp tư duy và trình bày qua từ ngữ sẽ giúp bạn đạt điểm cao hơn.
– Trong các mối quan hệ: Bạn cần chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ, giải thích ý định hay giải quyết mâu thuẫn thì việc diễn đạt trôi chảy, không gây hiểu lầm là nền tảng của mọi mối quan hệ tốt đẹp.
Nói năng rõ ràng, trình bày văn bản mạch lạc là những thế mạnh cần cho cả công việc, học tập lẫn các mối quan hệ mà không bao giờ lỗi thời.
Có một điểm trừ của mình là dù thích giảng dạy, thích trò chuyện với mọi người nhưng mình vẫn chưa thích đối diện với camera.
Mình hiểu rằng bất kỳ rào cản nào trong việc diễn đạt cũng đều xuất phát từ một nút thắt tâm lý hoặc tư duy nào đó. Với mình, có thể đó là áp lực phải “hoàn hảo” khi diễn đạt trước ống kính một mình. Thời gian này, mình chọn chia sẻ những đoạn cắt nho nhỏ từ các buổi dạy nhóm hoặc dạy 1-1 trước. Đó là cách mình từng bước gỡ rối nút thắt tâm lý của mình.
Viết chính là cách dễ nhất để chúng ta học cách gỡ rối. Viết là khi ta được phép sai, được phép lộn xộn và được phép sửa chữa.
Khi mở các khóa học viết, mình không chỉ dạy mọi người kỹ thuật viết, cú pháp câu hay cách áp dụng các biện pháp nghệ thuật… Mình còn trao đổi với mọi người phương pháp để xây dựng tư duy logic và mạch lạc.
Viết không phải là mục tiêu cuối cùng mà là công cụ để bạn đạt được mục tiêu lớn hơn – làm chủ bản thân. Từ đó, bạn có thể diễn đạt trôi chảy bằng ngôn ngữ những gì bạn muốn biểu hiện ra bên ngoài. Bạn sẽ không còn sợ phải nói, không còn ngại phải viết, bởi vì bạn đã có một người dẫn đường bên trong đầu mình.
Khi bạn làm chủ tư duy, bạn làm chủ cuộc đời mình. Viết là con đường ngắn nhất để bạn khởi động hành trình đó.
Nếu bạn:
– Đang cảm thấy những ý tưởng trong đầu dần tan biến mỗi khi cố gắng viết hoặc nói ra.
– Muốn xây dựng tư duy mạch lạc để giải quyết công việc, học tập hiệu quả hơn.
– Muốn chuyển đổi từ một “người kiệm lời” thành một “người diễn đạt có sức hút” như Nguyễn Hạnh.
Viết là hành trình dài. Hãy để mình đồng hành giúp bạn gỡ từng nút thắt, từ tư duy đến ngôn từ qua các khoá học viết từ căn bản tới chuyên sâu theo thể loại.
Mình là Hoà Lương – Người hướng dẫn viết để dung dưỡng tâm hồn, sử dụng ngôn ngữ hiệu quả và cộng tác báo chí.
