Bạn có bao giờ cầm bút lên viết truyện mà mãi loay hoay với những câu chữ đầu tiên? Bạn muốn bắt đầu câu chuyện thật ấn tượng nhưng không biết phải viết như thế nào để ngay lập tức giữ chân được người đọc?
Phần mở đầu trong một tác phẩm truyện không chỉ là lời giới thiệu mà còn là lời hứa của tác giả về sự thú vị của câu chuyện phía sau. Mở đầu nên đặt ra một câu hỏi, tạo ra một nút thắt hoặc hứa hẹn một điều gì đó đặc biệt sẽ xảy ra.
Nếu phần mở truyện không đủ hấp dẫn, độc giả có thể sẽ ngừng đọc. Nó là một bộ lọc khắc nghiệt với người viết. Chỉ trong vài câu, nó vẫn đủ khả năng quyết định liệu bạn có giữ được chân người đọc hay không. Khi một mở đầu không tạo được sự tò mò, không gợi được cảm xúc thì công sức bạn dành cho phần thân và kết truyện biết đâu sẽ trở thành vô nghĩa, bởi độc giả đã chọn không dành thời gian khám phá tiếp tác phẩm của bạn.
Để phần mở truyện “ngon lành” như một “mồi câu”, bạn hãy thử áp dụng 4 kỹ thuật sau.
Một câu chuyện được tạo ra khi có một sự xáo trộn, một sự mất cân bằng trong cuộc sống của nhân vật. Thay vì miêu tả mọi thứ đang yên bình, hãy đặt người đọc vào một tình huống mà sự cân bằng bị phá vỡ. Đó có thể là một hành động lạ thường, một sự kiện bất ngờ hay một xung đột đang diễn ra.
Cách này tạo ra kịch tính ngay từ đầu và khiến người đọc tò mò: Điều gì đang xảy ra với nhân vật? Tại sao lại như vậy?
Truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao không giới thiệu nhân vật ngay mà để cho hành động khác người xuất hiện:
“Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu chửi trời, có hề gì? Trời có của riêng nhà nào? Rồi hắn chửi đời. Thế cũng chẳng sao: Đời là tất cả nhưng cũng chẳng là ai. Tức mình hắn chửi ngay tất cả làng Vũ Đại. Nhưng cả làng Vũ Đại ai cũng nhủ: “Chắc nó trừ mình ra!”. Không ai lên tiếng cả. Tức thật! Ồ thế này thì tức thật! Tức chết đi được mất! Đã thế, hắn phải chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn. Nhưng cũng không ai ra điều. Mẹ kiếp! Thế thì có phí rượu không? Thế thì có khổ hắn không? Không biết đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn cho hắn khổ đến nông nỗi này! A ha! Phải đấy hắn cứ thế mà chửi, hắn chửi đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn, đẻ ra cái thằng Chí Phèo? Mà có trời biết! Hắn không biết, cả làng Vũ Đại cũng không ai biết.”.
Đoạn văn mở đầu này ngay lập tức thu hút độc giả bởi một nhân vật dữ dằn, nát rượu đang vừa đi vừa chửi, không chỉ chửi riêng người nào, hắn còn chửi cả làng, mà lạ là chẳng ai thèm chửi lại hắn. Người đọc bị bất ngờ trước hành động của các nhân vật nhưng đã lờ mờ đoán được chắc hẳn những chuyện mâu thuẫn, xung đột sẽ diễn ra tiếp theo.
Hãy để nhân vật của bạn “chào sân” với nét đặc trưng về ngoại hình, tính cách hoặc có những hành động kỳ lạ. Cách mở truyện bằng nhân vật giúp độc giả kết nối nhanh chóng và muốn tìm hiểu thêm về người mà họ sắp tìm hiểu trong văn bản.
Trong tác phẩm Chữ người tử từ của Nguyễn Tuân, nhân vật Huấn Cao ngay từ đầu đã được xây dựng như một nhân vật lý tưởng, một “con người đặc biệt” mà viên quản ngục hằng ngưỡng mộ. Chẳng những vậy, nhân vật còn được “nhắc nhỏm” là kẻ văn võ song toàn, rất nguy hiểm. Ấy thế nhưng quản ngục lại sai người quét dọn sạch sẽ buồng giam như thể đang chuẩn bị đón một vị khách quý.
“Nhận được phiến trát của Sơn Hưng Tuyên đốc bộ đường, viên quan coi ngục quay lại hỏi thầy thơ lại giúp việc trong đề lao:
– Này, thầy bát, cứ công văn này, thì chúng ta sắp nhận được sáu tên tù án chém. Trong đó, tôi nhận thấy tên người đứng đầu bọn phản nghịch là Huấn Cao. Tôi nghe ngờ ngợ. Huấn Cao ! Hay là cái người mà vùng tỉnh Sơn ta vẫn khen cái tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp đó không?
Thầy thơ lại xin phép đọc công văn.
– Dạ, bẩm chính y đó. Dạ, bẩm có chuyện chi vậy?
– Không, tôi nghe tên quen quen và thấy nhiều người nhắc nhỏm đến cái danh đó luôn, thì tôi cũng hỏi thế thôi. Thôi, cho thầy lui. À, nhưng mà thong thả. Thầy bảo ngục tốt nó quét dọn lại cái buồng cuối cùng. Có việc dùng đến. Thầy liệu cái buồng giam đó có cầm giữ nổi một tên tù có tiếng là nguy hiểm không? Thầy có nghe thấy người ta đồn Huấn Cao, ngoài cái tài viết chữ tốt, lại còn có tài bẻ khóa và vượt ngục nữa không?…”
Bối cảnh có thể tạo nên cảm xúc, định hình tính cách nhân vật hoặc thậm chí là gợi mở về chủ đề chính của tác phẩm.
Truyện “Dưới bóng hoàng lan” của Thạch Lam mở đầu với sự đối lập của không khí bên ngoài và bên trong ngôi nhà:
“Thanh lách cánh cửa gỗ để khép, nhẹ nhàng bước vào. Chàng thấy mát hẳn cả người; trên con đường lát gạch bát tràng rêu phủ, những vòng ánh sáng lọt qua vòm cây xuống nhẩy múa theo chiều gió. Một mùi lá tươi non phảng phất trong không khí. Thanh rút khăn lau mồ hôi trên trán – bên ngoài trời nắng gắt – rồi thong thả đi bên bức tường hoa thấp chạy thẳng đến đầu nhà. Yên tĩnh quá, không một tiếng động nhỏ trong căn vườn, tựa như bao nhiêu sự ồn ào ở ngoài kia đều ngừng lại trên bậc cửa.”.
“Trời nắng gắt” ở ngoài cổng trái ngược hoàn toàn với cảm giác “mát hẳn cả người” mà Thanh cảm nhận được khi bước vào nhà. Đây không chỉ là sự thay đổi nhiệt độ vật lý mà còn là sự chuyển đổi từ không gian ồn ào, xô bồ của cuộc sống bên ngoài vào một không gian tĩnh lặng, thanh bình và quen thuộc của gia đình. Cánh cửa gỗ ở đây vừa là vật thể chắn lối vừa là ranh giới giữa hai thế giới, hai trạng thái tâm hồn.
Đặt ra một câu hỏi, một nghịch lý, một bí ẩn hoặc một mâu thuẫn ngay từ đầu sẽ kích thích trí tò mò của người đọc. Họ sẽ muốn đọc tiếp để tìm câu trả lời cho bí ẩn đó.
Trong truyện Phiên chợ Giát, tác giả Nguyễn Minh Châu đi thẳng vào tiềm thức, vào nỗi ám ảnh sâu kín nhất của nhân vật lão Khúng. Giấc mơ không chỉ là một chi tiết ngẫu nhiên mà là chìa khóa để hé lộ toàn bộ bi kịch và mâu thuẫn nội tâm của nhân vật. Nó báo hiệu một câu chuyện không hề đơn giản mà đi sâu vào nỗi đau, vào sự dằn vặt của con người.
“Lão Khúng thức giấc. Lão chợt thức giấc vì một giấc mê khủng khiếp. Trong cơn mê ngủ, lão Khúng trông thấy một lão già thân hình cao vóng lại lủng củng đầy những xương cùng xẩu, mái tóc cắt ngắn cứng như rễ tre, mớ đổ phải, mớ đổ về phía trước trán, sợi đen sợi trắng loang lổ, mặt mũi gồ ghề, hai con mắt nhìn gườm gườm, với những mảng tiết bò còn ướt hoặc đã khô dính bết trên các bắp thịt nổi cuộn ở bả vai và bắp tay. Cái lão già ghê tởm ấy giang cả hai cánh tay nâng một chiếc búa to nặng như búa của thằng phụ lò rèn ở đầu làng Khơi bổ xuống giữa đầu một con bò. Cú đánh của chiếc búa tạ làm lún một mảng trán sát hai con mắt của con vật, khiến cho một con mắt dính đầy máu trồi ra ngoài. Trời đất hỡi, đúng là con bò của nhà lão Khúng, con khoang đen nhà lão, “mụ già khụt khịt hay cảm cúm” của nhà lão, “bà đội trưởng” của lão Khúng, con bò nhà lão kêu rống lên một tiếng nghe ghê rợn, thứ tiếng kêu phát ra vào buổi mờ sáng từ nhà a ba toa phố Cầu Giát mà từ nhỏ những bận đi củi qua đó, qua các nhà a ba toa có ánh sáng ngọn đèn bãi chiếu như hắt ánh sáng ra ngoài, lão Khúng đều phải bịt cả hai lỗ tai lại, vắt chân lên cổ mà chạy…”
Mở đầu quá dài dòng: Tránh miêu tả quá chi tiết về bối cảnh, thời gian, tên nhân vật… trước khi có một sự kiện cụ thể nào diễn ra.
Cung cấp quá nhiều thông tin nền: Đừng vội đưa hết bối cảnh, lịch sử nhân vật… vào những trang đầu tiên. Hãy để thông tin trong truyện được hé lộ dần dần.
Thiếu hấp dẫn: Tránh những câu mở truyện chung chung, thiếu điểm nhấn, không tạo ra bất kỳ sự tò mò nào cho người đọc.
Trong khoá Tự do Sáng tạo (5/8 khai giảng) và Viết truyện chuyên sâu (7/8 khai giảng) đều có lý thuyết và hướng dẫn chi tiết cách viết phần mở đầu truyện. Viết xong bạn còn được trợ giảng và cô giáo góp ý sát sao 2-3 làn cho mỗi bài. Cả 2 lớp đều còn ghế, bạn vào học thì ghi danh nha.
Ngoài ra, ebook Sổ tay viết truyện của Yêu lại tiếng Việt cũng có nội dung về viết mở truyện kèm hướng dẫn để bạn đọc và thực hành.
Viết một mở đầu truyện như thế nào cho hấp dẫn là một kỹ năng, không phải là năng khiếu. Với sự luyện tập và ý thức về tầm quan trọng của nó, bạn hoàn toàn có thể tạo ra những mở truyện khiến độc giả bị thu hút ngay và dành thời gian đọc tiếp tác phẩm.
Cảm ơn bạn đã đọc bài. Chia sẻ bài viết này cho những người yêu viết khác để cùng nhau học viết và thảo luận nhé! Đừng quên theo dõi Facebook, Podcast, Youtube và tham gia Group để học viết mọi lúc mọi nơi hoàn toàn miễn phí.
