Đến lúc ngồi viết những dòng này, mình đã dạy viết cho hơn 150 học viên trong độ tuổi từ 17 tới chạm ngưỡng 70. Biên độ tuy rộng song mình không quá ngạc nhiên. Bởi khi đứng trước câu hỏi “Bạn học viết để làm gì?”, mình biết mỗi người đều sẽ có câu trả lời của bản thân.
Cô bé nhỏ nhất nói với mình rằng em muốn học viết để cải thiện môn Văn trên trường, tạo đà cho em thi đại học với kết quả tốt hơn. Người lớn tuổi nhất nói với mình rằng chú muốn ghi lại những năm tháng mà chú đã sống, đặc biệt là thời thơ ấu và thời trai trẻ. Khoảng thời gian đó, chú và gia đình đã nhiều lần phải di chuyển từ nơi này sang nơi khác, đi qua cả chiến tranh nên chú muốn viết ra trước lúc bản thân quên lãng. Mấy chục năm qua chú bận bịu mưu sinh nên không có cơ hội để học mà viết cho đàng hoàng. Còn bạn thì sao?
Mỗi khi tư vấn khóa học viết cho một người quan tâm – rất nhiều trong số đó là người lạ chưa từng tương tác – mình thường hỏi mọi người học viết để làm gì. Mình muốn nghe mọi người nói về mục tiêu gần nhất, điều đầu tiên nhất mọi người muốn làm được khi biết viết. Nếu ai đó nói với mình rằng họ muốn trở thành tác giả sách, dù chính họ chưa từng viết qua, mình sẽ giới thiệu với họ lộ trình từ viết căn bản trước. Các khóa học của mình kéo dài từ 4 tuần tới 12 tuần, thật khó để hô biến ra một tác giả ngay lập tức.
Một đứa trẻ sơ sinh không thể tự dưng đứng dậy mà đi hay bi bô gọi ba, gọi bà. Nó cần thời gian và tuần tự thực hiện các hành động lật, trườn, bò, ngồi, đứng, đi, nói… Dù có những bé sẽ bỏ qua giai đoạn nào đó hoặc thứ tự có thay đổi chút nhưng về cơ bản vẫn cần nhiều thời gian. Sự vội vàng, hấp tấp không mang đến kết quả như người ta mong đợi. Ngay cả khi có kết quả nào đó, mình tin nó cũng không vững bền bởi chính họ vẫn đang còn tồn tại những lổ hổng to đùng trong tư duy viết, kỹ thuật viết.
Lúc mình điền vào phần trả lời trong khóa học về lộ trình phát triển kinh doanh cho người làm đào tạo, mình đã ghi rằng: “Trong những khóa học viết của tôi, tôi mong mọi người không chỉ thay đổi tư duy viết mà còn thay đổi cả tư duy sống.”. Tại sao người ta chọn viết mà không phải là một kỹ năng hay công cụ nào khác để đầu tư thời gian, chất xám và cả tài chính? Mình biết là vì trong sâu thẳm tâm hồn họ đang khao khát những giãi bày, thấu hiểu và đâu đó là nỗi cô đơn, những cảm giác lo âu hay sự khao khát được công nhận, được sống có giá trị, sống hạnh phúc… Tất cả những mong muốn hay nỗi đau sâu kín ấy đang cất lên tiếng nói, thôi thúc họ lựa chọn.
Người ta chỉ có thể viết ra khi người ta thật sự đang “sống”. Nghĩa là người ta để tâm vào đời sống, của mình, của người, của vô vàn thứ từ nhỏ bé tới lớn lao ngoài kia. Bạn không thể miêu tả vẻ đẹp mị hoặc của vạt trăng lưỡi liềm treo lủng lẳng trên một nhánh cây gầy phơ phất phía xa xa nếu bạn chưa từng dừng lại trong phút giây tĩnh tại mà chiêm bái vẻ đẹp không lời ấy. Bạn cũng khó lòng viết về căn nhà hoang tàn sau trận bão càn nếu chưa một lần sống trong mắt bão, chưa thút thít run rẩy khi gió to hất tung mái nhà, dội những đợt mưa lạnh lẽo vô tình vào bất cứ khoảng hở nào của ngôi nhà cũ kỹ, không từng chạy bì bõm theo dòng nước lũ đục ngầu mà vớt vát những món đồ bị cuốn trôi rồi đành bất lực nhìn mọi thứ của cải ít ỏi của gia đình dập dềnh theo con nước xiết.
Nghĩa là để viết, trước tiên bạn cần có chất liệu từ chính cuộc sống mà bạn đã và đang trải qua. Những giác quan sẽ giúp ích cho bạn khi bắt đầu những văn bản đầu tiên. Những gì bạn nhìn, bạn nghe, bạn ngửi, bạn nếm, bạn chạm hay cảm nhận được đều có thể trở thành chủ đề chính cho một bài văn, một đôi câu thơ. Cứ thế, để viết chân thực hơn, sinh động hơn, sâu sắc hơn, bạn được đòi hỏi để quan sát cuộc đời kỹ càng hơn, nhìn vào những thứ mà bình thường bạn có thể hời hợt và chiêm nghiệm về tận cùng cốt lõi của một sự việc nào đó.
Gợi ý nên đọc:
Sổ tay Ý tưởng: 365 ngày chinh phục kỹ năng viết lách
Sổ tay Tản văn: 28 ngày nâng cấp kỹ năng viết tản
Các học viên của mình đa phần là nữ giới, nhiều chị trong khoảng từ 35 tới 45 tuổi. Đặc điểm chung của mọi người là thường đã có gia đình, có một công việc tương đối ổn định và có con. Bạn có đoán được mọi người học viết để làm gì không? Trái với suy nghĩ của mình rằng các chị em muốn học thêm kỹ năng để có nghề tay trái, tạo ra thêm một nguồn thu nhập thì đa phần mọi người đến với viết để nuôi lại đam mê, sở thích hay năng khiếu một thời mà bản thân đã không dám theo đuổi đến cùng. Ngoài ra, mọi người cũng cần chăm sóc lại khu vườn tâm hồn của mình thông qua con chữ. Những con chữ có thể mềm mại, bay bổng hoặc giản dị, mộc mạc nhưng tất cả đều thể hiện được con người của chính tác giả.
Không phải người vợ nào cũng có một người chồng đủ thấu hiểu để lắng nghe những tâm sự hay chia sẻ những vui buồn trong cuộc sống. Điều đáng buồn là nhiều người vợ không thể kể với chồng những suy nghĩ của bản thân vì biết chắc chồng sẽ không nghe, không quan tâm hoặc sẽ có những phản ứng còn tệ hơn thế.
Không phải người mẹ nào cũng cảm thấy mình đang làm tốt vai trò của đấng sinh thành. Không ít người mẹ cảm thấy căng thẳng vì chuyện chăm sóc và nuôi dạy con cái, vì những sai lầm cho dù nhỏ thôi mà họ mắc phải trong hành trình làm mẹ hoặc có những phản ứng không mấy tích cực với con chỉ vì chính họ đang phiền não, đang giận chồng hoặc đang có chuyện bực mình mà lỗi không đến từ đứa trẻ.
Không phải người con gái nào sau khi lập gia đình là cũng có thể cải thiện mối quan hệ với cha mẹ đẻ hay hòa hợp với cha mẹ chồng. Có những điều đến khi kết hôn rồi người ta mới hiểu nhưng họ vẫn không thể nói cảm ơn hay xin lỗi những người đã sinh ra mình. Có những chuyện họ chẳng muốn làm căng nhưng bất đồng vẫn cứ diễn ra, kéo theo các mối quan hệ ngày càng rạn nứt còn họ thì bất lực trong đau khổ hoặc mang vào lòng quá nhiều uất ức.
Không phải người phụ nữ nào cũng được tự do chọn ở nhà chăm con, làm nội trợ hay phải lao ra bên ngoài để kiếm từng đồng từng cắc chăm lo cho gia đình, cho những đứa con thơ được sống sướng hơn mình ngày xưa hay để phụ giúp cha mẹ hai bên. Người chọn ưu tiên gia đình vẫn bị nói là không biết kiếm tiền. Người mải kiếm tiền lại bị nói là ham công tiếc việc, làm vợ làm mẹ mà không biết lo cho chồng con bữa cơm ngon, giấc ngủ ấm. Người vừa đi làm vừa lo chuyện nhà cửa thì có khi không được yêu thương, trân trọng mà còn bị lợi dụng, bị chửi bới, bị đối xử không ra gì.
Mặc dù mình chỉ mới ngoài 30 và cũng chưa từng kết hôn nhưng mỗi khi lắng nghe câu chuyện của một chị em học viên nào chia sẻ về chuyện gia đình, mình đều muốn thật tập trung để có thể đặt mình vào vị trí của họ, để thử phân tích xem trong hoàn cảnh ấy, tình huống ấy, mình sẽ quyết định như thế nào. Mình kỵ việc phán xét một ai đó khi mình không phải họ, không biết hết câu chuyện của họ và không sống thay họ. Mình cũng hiểu rằng nếu một người muốn trò chuyện, có thể thứ họ cần đơn giản chỉ là một người biết nghe mà không đánh giá, không phán xét, không đưa lời khuyên chứ không phải vì họ cần mình cho họ biết họ nên sống như thế nào. Chính những trải nghiệm trò chuyện thân tình và sâu sắc này càng giúp mình nhận ra tại sao ban đầu mọi người lại chọn đến với viết.
Nếu bạn chưa từng thực sự viết trong một thời gian đủ dài, chưa từng viết cho bản thân hay dùng viết để làm người bầu bạn với chính mình, bạn sẽ khó mà tin rằng viết là một liệu pháp tâm lý tuyệt vời.
Với viết, bạn nhìn lại lòng mình, chân thành hơn, thực thà hơn và qua đó, bạn soi chiếu chính mình bằng lăng kính cảm xúc và cả lý trí.
Với viết, bạn lần nữa nhìn về hướng người khác xem thử họ là người như thế nào, họ đối xử với bạn ra sao và bạn đang cảm nhận những gì về họ.
Với viết, bạn đào sâu vào những vùng ký ức, những tiềm thức tưởng chừng đã say ngủ, khẽ khàng lắng nghe tiếng thở của nó khi nhẹ nhàng, khi dữ dội để biết chính bạn đã đi qua những chặng đường lúc chông gai, khi lót thảm.
Có rất nhiều cách để bạn soi chiếu vào nó mà nhìn lại cuộc đời mình nhưng viết là liệu pháp âm thầm, không mấy tốn kém mà bạn có thể làm nó rải rác suốt đời, công khai hay giấu kín đều được.
Tất nhiên, mọi người không chỉ học viết để vun bồi phù sa cho dòng sông tâm thức, để tưới mát những vườn xanh hồn mình mà người ta còn có thể học viết vì một mục tiêu hữu hình hơn. Những bài viết được yêu thích, những tác phẩm được đăng báo, tên hay bút danh của mình có trong trang sách hoặc là có thêm những khoản nhuận bút chứng nhận cho khả năng viết của bản thân. Và rồi còn hơn cả thế nữa. Là một cộng tác viên thường xuyên trên báo hay một tác giả sách vẫn có thể, chỉ cần bạn nuôi được tinh thần vô tư với viết, với đời, đừng quá vụ lợi toan tính và đi theo một lộ trình có thể không quá nhanh nhưng chắc chắn hơn, vững vàng hơn, bài bản hơn. Cũng chính vì tư duy này mà nhiều người đến với các khóa viết của mình, dẫu cho ngoài kia còn nhiều người dạy viết và hàng trăm khóa viết khác nhau đủ loại. Bởi mình luôn dặn mọi người đã học viết, hãy học từ gốc trước khi bước vào chuyên sâu theo một thể loại nào.
Nếu muốn trả lời câu hỏi “Người ta học viết để làm gì?” thì có biết bao nhiêu đáp án. Những gì mình nêu ra phía trên khá phổ biến nhưng chắc chắn không phải là tất cả. Một người biết cách viết, nghĩa là có tư duy và khả năng viết đúng, sẽ ứng dụng được việc viết vào trong đời sống và công việc họ một cách tự nhiên, như một công cụ vô hình mà hiệu quả để truyền đạt những gì họ muốn. Mình vẫn giữ thói quen viết những tin nhắn dài có chọn lọc câu chữ như khi viết văn, vẫn thường tự tay ghi những tấm thiệp hay cánh thư để tặng mọi người kèm theo những món quà nho nhỏ, vẫn viết email lớp lang như một bài văn có đầu có cuối và ngay cả khi nói, mình cũng ý thức nên nói theo từng ý rõ ràng và có chốt lại để người nghe dễ nắm thông tin.
Người trẻ học viết để biết viết, để hiểu mình, thể hiện mình và tìm kiếm các cơ hội trong công việc. Người luống tuổi hơn thì viết để ghi chép lại cuộc đời mình – một cuộc đời bươn chải mà mãi tới tận lúc này mới có thể thảnh thơi để nhớ về, có điều kiện để theo đuổi, để tìm cách lưu dấu cho bản thân, cho con cháu.
Bạn đã bao giờ tự hỏi mình đến với viết để làm gì chưa?
Cảm ơn bạn đã đọc bài. Chia sẻ bài viết này cho những người yêu viết khác để cùng nhau học viết và thảo luận nhé! Đừng quên theo dõi Facebook, Podcast, Youtube và tham gia Group để học viết mọi lúc mọi nơi hoàn toàn miễn phí.
Trang blog nhỏ màu xanh nơi mình viết bằng trái tim chân thành
