Cách để bạn viết về những điều bình thường bạn không dám hoặc không nên nói một cách chân thật và an toàn chính là: biến những câu chuyện đời thực, những suy tư, góc nhìn, cảm xúc sâu kín hay thậm chí là những bí mật thành một tác phẩm hư cấu. Đó có thể là một truyện ngắn, kịch bản hay tiểu thuyết.

Tại sao hư cấu hóa hiện thực lại là cách hiệu quả nhất?

• Lá chắn bảo vệ người viết và không gian tự do biểu đạt: Các thể loại hư cấu như truyện, kịch mang đến cho bạn một lá chắn vô hình. Khi câu chuyện không còn là “thật 100%”, bạn sẽ thoát khỏi nỗi sợ bị phán xét, bị liên hệ trực tiếp. Bạn được phép bẻ cong thực tế, thay đổi chi tiết và từ đó, tự do tuyệt đối để đào sâu vào cảm xúc, tư tưởng cốt lõi mà không bị ràng buộc bởi sự thật rành rành.

• Biến nỗi đau thành nghệ thuật: Những trải nghiệm gai góc, những cảm xúc hỗn độn thường là chất liệu quý giá nhất của sáng tạo. Phương pháp hư cấu hóa giúp bạn chắt lọc những tinh túy cảm xúc ấy, gọt giũa chúng để trở thành một tác phẩm có giá trị nghệ thuật, chạm đến trái tim người đọc bằng gián tiếp nhưng mạnh mẽ hơn.

• Phổ quát hóa trải nghiệm cá nhân: Câu chuyện thật của bạn có thể rất riêng tư nhưng cảm xúc và thông điệp đằng sau nó lại có tính phổ quát (tính xã hội). Khi hư cấu hóa, bạn gọt bỏ những chi tiết cụ thể để tập trung vào bản chất con người, khiến tác phẩm của bạn có thể chạm đến bất kỳ ai, bất kể hoàn cảnh của họ là gì.

• Tăng cường tự do sáng tạo và chiều sâu tâm lý: Khi hư cấu, bạn không bị giới hạn bởi người thật việc thật. Bạn có thể tự do sáng tạo, thêm thắt các tình tiết, xây dựng nhân vật và phát triển cốt truyện để tối đa hóa tác động cảm xúc hoặc khám phá những sắc thái tâm lý phức tạp mà đời thực có thể đã che giấu. Điều này giúp bạn đi sâu hơn vào nội tâm nhân vật, vào những góc khuất và những suy nghĩ mà ở ngoài đời thực, chúng ta khó lòng phân tích hay trình bày một cách rõ ràng, trọn vẹn.

• Quá trình chữa lành và thấu hiểu bản thân: Đối với người viết, việc biến những trải nghiệm đau buồn, những cảm xúc hỗn độn thành một câu chuyện hư cấu còn là một liệu pháp tâm lý. Nó giúp bạn đối diện với vấn đề từ một khoảng cách an toàn, sắp xếp lại suy nghĩ và giải tỏa áp lực. Qua quá trình này, bạn có thể thấu hiểu sâu sắc hơn về chính mình, về những gì đã xảy ra và biến nỗi đau thành chất liệu sáng tạo.

• Truyền tải thông điệp tinh tế và hiệu quả: Đôi khi, những sự thật nhạy cảm nếu được viết quá thẳng thắn có thể gây sốc, phản tác dụng hoặc thậm chí gây ra phiền toái, nguy hiểm cho người viết. Hư cấu hóa cho phép bạn sử dụng các nghệ thuật ẩn dụ, biểu tượng và xây dựng những bối cảnh khác để truyền tải thông điệp gián tiếp nhưng vẫn đủ sức ảnh hưởng tới độc giả. Người đọc sẽ tự mình khám phá ra ý nghĩa đằng sau tác phẩm mà bạn không cần phải nói trực tiếp và nhân danh chính mình.

Làm thế nào để biến dữ kiện từ cuộc sống “thật” thành tác phẩm “hư cấu” mà vẫn chân thực và hấp dẫn người đọc?

Để biến dữ kiện từ cuộc sống “thật” thành tác phẩm truyện/kịch “hư cấu” mà vẫn chân thực và hấp dẫn người đọc, bạn cần hiểu về tư duy viết và biết áp dụng một số nguyên tắc – kỹ thuật:

1. Biến đổi triệt để bối cảnh và chi tiết

• Thay đổi căn bản: Đừng chỉ đổi tên những con người. Bạn có thể thay đổi giới tính, độ tuổi, nghề nghiệp, bối cảnh gia đình, địa điểm, thời gian và các chi tiết khác… Mục đích là để người đọc không thể liên hệ trực tiếp câu chuyện hư cấu với bất kỳ sự kiện hay cá nhân có thật nào xung quanh bạn.
• Pha trộn và tổng hợp: Lấy cảm hứng từ nhiều sự kiện, con người, và cảm xúc có thật khác nhau rồi pha trộn chúng. Ví dụ, một nhân vật có thể mang đặc điểm của ba người bạn khác nhau, hoặc một sự kiện có thể là tổng hòa của nhiều trải nghiệm cá nhân bạn từng chứng kiến. Điều này giúp câu chuyện trở nên độc đáo và khó “truy vết”.

2. Tập trung vào cảm xúc và thông điệp cốt lõi

Giữ lại “hồn” của câu chuyện: Dù các chi tiết bề ngoài của nhân vật có thay đổi nhưng những cảm xúc chân thật của họ như nỗi sợ hãi, tình yêu, sự phản bội, hy vọng… và thông điệp sâu sắc bạn muốn truyền tải như bài học cuộc sống, triết lý, vấn đề xã hội… vẫn nên được giữ nguyên. Đây chính là những yếu tố làm nên sự chân thực của tác phẩm, khiến người đọc đồng cảm dù câu chuyện là hư cấu.

3. Khai thác xung đột và kịch tính

Mọi câu chuyện hấp dẫn đều có xung đột. Từ dữ kiện thật, hãy chắt lọc những mâu thuẫn (nội tại của nhân vật, khách quan bên ngoài, giữa các nhân vật với nhau, giữa cá nhân và xã hội) rồi phát triển chúng. Xung đột sẽ tạo ra kịch tính, đẩy câu chuyện tiến lên cao trào và giữ chân người đọc.

4. Thay đổi góc nhìn và cấu trúc kể chuyện

• Ngôi kể đa dạng: Đừng giới hạn góc nhìn ở ngôi thứ nhất xưng tôi. Thử kể chuyện ở ngôi thứ ba hoặc sử dụng nhiều góc nhìn của các nhân vật khác nhau sẽ là một gợi ý thú vị cho bạn. Điều này không chỉ tạo ra một khoảng cách an toàn cho người viết mà còn mang đến cái nhìn đa chiều, sâu sắc hơn về vấn đề.

• Cấu trúc linh hoạt: Sắp xếp lại trình tự thời gian, sử dụng đoạn hồi tưởng hoặc kể chuyện phi tuyến tính để tạo sự hấp dẫn và bí ẩn cho tác phẩm.

5. Sử dụng ẩn dụ và biểu tượng

• Ngôn ngữ gợi hình: Thay vì mô tả trực tiếp những điều nhạy cảm, hãy dùng hình ảnh, biểu tượng, ẩn dụ… để gợi mở các tầng ý nghĩa. Điều này kích thích trí tưởng tượng của người đọc và làm cho tác phẩm giàu tính nghệ thuật.

• Chi tiết sống động: Để người đọc thực sự bước vào câu chuyện bằng các chi tiết cảm quan (thị giác, thính giác, khứu giác, xúc giác, vị giác) và hình ảnh gợi cảm. Những chi tiết này, dù là hư cấu, vẫn sẽ làm cho thế giới mà bạn tạo ra trở nên sống động và đáng tin cậy như thực.

6. Xây dựng giọng văn độc đáo

Giọng văn là cá tính riêng của bạn hoặc của người kể chuyện. Nó bao gồm cách bạn chọn từ ngữ, cách bạn xây dựng câu, cách bạn truyền tải cảm xúc. Một giọng văn độc đáo và nhất quán sẽ tạo nên dấu ấn riêng, khiến tác phẩm càng thêm đặc biệt, chân thực và đáng nhớ.

7. Khám phá các kịch bản “Nếu như” (What-If Scenarios)

Trong hư cấu, bạn có thể tự do khám phá những lựa chọn khác, những kết cục khác hoặc những động lực sâu xa hơn mà đời thực không cho phép. Điều này không chỉ làm câu chuyện hấp dẫn hơn mà còn giúp bạn (người viết) xử lý và thấu hiểu vấn đề từ nhiều góc độ.

Bằng cách kết hợp những kỹ thuật này, bạn có thể chắt lọc những chất liệu muốn sử dụng từ đời sống, biến những điều ngoài đời không dám nói thành một tác phẩm hư cấu có sức nặng, chân thực về cảm xúc, tư tưởng và đủ sức hấp dẫn người đọc.

Cần lưu ý gì khi biến dữ kiện thực tế thành tác phẩm hư cấu mà vẫn bảo vệ được bản thân người viết?

Để biến dữ kiện thực tế thành tác phẩm hư cấu (truyện, kịch) một cách hiệu quả, thể hiện đúng ý đồ nghệ thuật và đồng thời bảo vệ được bản thân người viết, bạn cần lưu ý những điểm quan trọng sau:

• Biến đổi triệt để các chi tiết nhận dạng: Đây là nguyên tắc vàng. Ngoài đổi tên nhân vật, bạn nên thay đổi các yếu tố căn bản có thể nhận dạng nguyên mẫu ngoài đời thực: giới tính, độ tuổi, nghề nghiệp, bối cảnh gia đình, địa điểm, thời gian và các sự kiện cụ thể… Mục tiêu là tạo ra một khoảng cách an toàn, khiến câu chuyện hư cấu không thể bị liên kết trực tiếp với đời sống của bạn hay của bất kỳ ai khác quá rõ ràng.

• Kết hợp và pha trộn các yếu tố: Thay vì dựa hoàn toàn vào một sự kiện hay một con người thật, hãy tổng hợp và pha trộn nhiều nguồn cảm hứng khác nhau. Một nhân vật có thể là sự tổng hòa của nhiều người thật và một tình tiết có thể là sự kết hợp của nhiều trải nghiệm khác nhau. Điều này làm cho nguồn gốc câu chuyện trở nên mơ hồ và khó xác định.

• Tạo khoảng cách cảm xúc và góc nhìn khách quan: Quá trình hư cấu hóa cũng giúp bạn tự tạo ra một khoảng cách tinh thần với câu chuyện. Bằng cách nhìn nhận nó dưới góc độ nghệ thuật, bạn có thể xử lý những cảm xúc khó khăn khách quan hơn, giảm bớt gánh nặng tâm lý khi viết về những điều nhạy cảm.

• Hiểu rõ ranh giới pháp lý và đạo đức (nếu cần): Trong một số trường hợp nhạy cảm liên quan đến pháp luật hoặc quyền riêng tư, hãy tham khảo ý kiến chuyên gia nếu bạn cảm thấy cần thiết. Mặc dù hư cấu là một lá chắn, việc hiểu rõ các ranh giới sẽ giúp bạn an tâm hơn khi sáng tạo. Tuy nhiên, với việc biến đổi tương đối triệt để như đã nói, rủi ro này thường được giảm thiểu đáng kể.

• Viết cho chính mình trước tiên: Khi viết về những điều không dám nói, hãy xem đó là một quá trình giải tỏa và khám phá bản thân. Đừng đặt nặng áp lực phải làm hài lòng người khác ngay lập tức. Viết cho chính mình sẽ giúp bạn giữ được sự chân thật và nguyên bản, đồng thời là một cách tự bảo vệ tâm lý hiệu quả.

Tóm lại, hư cấu hóa sự thật thành truyện/kịch là cây cầu an toàn nhất để bạn bước qua ranh giới của những nỗi lo sợ, biến những điều không dám nói thành tác phẩm có giá trị. Hãy cứ mạnh dạn tin vào con chữ của bạn và sức mạnh chuyển hóa của nghệ thuật.

Nếu bạn có những điều không dám nói, hãy để con chữ dẫn lối. Khóa học Tự do Sáng tạo và Viết truyện chuyên sâu (khai giảng đầu tháng 8) sẽ giúp bạn hư cấu hóa những câu chuyện, giải phóng tiếng nói nội tâm của bạn theo cách an toàn và mang tính nghệ thuật cao hơn. 

Đăng ký hôm nay để không bỏ lỡ thời gian bắt đầu nhé.

Cảm ơn bạn đã đọc bài. Chia sẻ bài viết này cho những người yêu viết khác để cùng nhau học viết và thảo luận nhé! Đừng quên theo dõi Facebook, Podcast, Youtube và tham gia Group để học viết mọi lúc mọi nơi hoàn toàn miễn phí.