Sự thật là, người viết mới không cần những lời phán xét, tiếng chỉ trích nhưng càng không cần những lời khen vô thưởng phạt, thiếu chân thành. Bởi lắm khi, lời khen không thật còn phá huỷ người ta nhiều hơn cả những lời chê.
Có một câu nói vui mà khi ngẫm lại, mình thấy nó đúng đến đau lòng. Đó là “khen cho mày chết”. Trong thời đại này, những lời chê bai nặng nề được đánh giá chẳng khác gì bạo lực tinh thần nhưng những lời khen có lúc lại được sử dụng nhiều và tuỳ tiện đến mức vô tội vạ.
Liệu có phải lời khen nào cũng thật lòng là sự công nhận với người nghe, vì muốn họ vui hơn, tốt hơn?
Liệu có phải lời chê nào cũng là do coi thường người khác hay phủ nhận họ?
Đối với những người mới bắt đầu viết, vốn nhạy cảm với từ ngữ và cũng có sự mong manh nhất định trong tâm lý, mỗi một bình luận, đánh giá hay góp ý của người khác về câu chữ của họ đều để lại những ấn tượng cảm xúc sâu sắc. Thậm chí là theo họ mãi đến sau này.
Mình nhớ khi chọn theo đuổi con đường dạy viết sáng tác vào năm 2022, mình đã nghe nhiều người nói là không khả thi. Vì khi ấy, nhìn quanh vòng kết nối chung, chưa có ai dạy sáng tác, mọi người chỉ dạy viết nội dung, viết thương mại hay viết blog là nhiều. Trong những lời khuyên không nên làm công việc này, có những câu nói mà mình vẫn nhớ đến giờ, dù chính mình không muốn nhớ. Đó là “dạy sáng tác cho ai học” và “em không có tư duy kinh doanh, không biết về marketing, không làm được đâu”.
Thời điểm đó, chúng thật sự là một cú giáng vào tinh thần hăm hở của mình, cũng khiến mình hoài nghi vào khả năng của bản thân, vào lựa chọn công việc tự do của mình.
Chỉ là mình đã đưa bản thân vào chế độ “không còn đường lui” để làm liều xông tới. Mình cứ đi, vừa đi vừa học hỏi, vừa đi vừa cập nhật và nâng cấp. Thế mà, đến giờ cũng đã là năm thứ 4. Mình có hơn 100 học viên, dạy hơn 50 khoá học viết và tự hào khi học viên đã có hòm hòm hơn 30 giải thưởng viết lách với gần 600 bài đăng báo.
Cũng từ trải nghiệm ấy mà sau này, khi góp ý bài cho học viên hay người khác, mình không bao giờ chê hay nói năng nặng nề. Mình luôn rất cẩn trọng trong cách để lại nhận xét trên bài làm của học viên. Thường thì mình sẽ bắt đầu bằng việc nói về điểm mạnh, về cái hay trong bài của mọi người. Đối với những điểm cần khắc phục, mình sẽ chỉ ra đâu là vấn đề, vì sao lại như vậy, đúng thì thế nào và phải làm sao để điều chỉnh cho đúng với ngữ pháp tiếng Việt, đúng ý người viết mà đọc lên trôi chảy hơn, hay hơn.
Mình đã thấy những lời chê bai nặng nề, dù ý tứ trong đó không sai, có thể khiến một người mới từ bỏ việc viết, tự ti vào khả năng viết của mình và không còn dám viết, không dám cho ai được đọc câu chữ của mình nữa.
Mình cũng đã chứng kiến những lời khen vô thưởng vô phạt, những câu chúc mừng lặp lại ngay cả khi người ta còn không đọc nội dung bài đăng hay tác phẩm được chúc, được giải ấy xem như thế nào.
Mình được trải nghiệm sức mạnh của những lời góp ý chân thành, mang tính xây dựng và những câu động viên, những lời chỉ dẫn đối với sự phát triển của một cây viết mới. Những học viên của mình và các thành viên trong Yêu lại tiếng Việt chính là người mà mình quan sát kỹ nhất và cũng dụng tâm cho những bình luận, nhận xét nhiều nhất.
Mặc dù có những người không chê với ý xấu và cũng không khen dối lòng nhưng nhiều lúc, chính việc lựa chọn cách diễn đạt chưa phù hợp lại dẫn đến những cảm xúc tiêu cực cho người nhận được chúng.
Dù là ý khen hay ý chê, nếu ta biết chuyển hoá ý mình vào trong những câu chữ mềm mại hơn, chân thành hơn và hướng đến mục đích sau cùng là hỗ trợ, dìu dắt người viết mới thì họ sẽ thấy bản thân được tiếp thêm sức mạnh.
Ta được chọn để không khen đại khái, khen cho có và ta cũng được chọn cách diễn đạt để góp ý thẳng thắn mà không làm tổn thương người khác.
Vậy nên, nếu thực lòng muốn giúp đỡ những cây viết mới, những người đang loay hoay với chuyện viết, ta cũng cần cân nhắc lời nói, cách nói để không khiến họ từ bỏ trong buồn bã, thất vọng mà cũng không bị ảo tưởng về khả năng viết của bản thân khi chưa đạt đến mức ấy.
Một lời khen, một câu chê, với người nói có thể là bình thường nhưng với người nghe và còn là người viết, nó bao giờ cũng tác động mạnh mẽ đến tâm lý của họ.
Ngày 8/1, mình sẽ mở khoá viết Tự do Biểu hiện 23. Nếu bạn muốn được học viết bài bản, được nghe những góp ý chân thành và thẳng thắn về bài viết, về khả năng viết của chính mình thì đăng ký tham gia nha.
Mình là Hoà Lương – Người hướng dẫn viết để nuôi dưỡng tâm hồn, sử dụng ngôn ngữ hiệu quả và cộng tác báo chí.
