“Học viết với cô Hoà rồi là khỏi đọc bình thường được nữa luôn. Nhiều khi thấy giằng xé dễ sợ.” Đây là phản hồi của nhiều học viên mình sau thời gian học viết. Vì cách bạn đọc sẽ thay đổi cách bạn tư duy, thay đổi luôn cách bạn viết.
Câu nói vui này đã trở thành một “huyền thoại nội bộ” được lan truyền qua học viên các khoá viết của mình. Bởi vì không chỉ dạy mọi người viết, mình lúc nào cũng nhắc mọi người về chuyện đọc. Từ khi học với mình, việc đọc của mọi người đã không còn như cũ, ngay cả khi khoá học kết thúc. Nó trở thành thói quen mới, nâng cao tiêu chuẩn đọc của mọi người và giúp mọi người biết chọn lọc tác phẩm để đọc.
Nếu đọc để giải trí, bạn chỉ việc để cho cảm xúc và trí tưởng tượng của mình xuôi theo câu chữ. Đó có thể là một câu chuyện cảm động, một tác phẩm tình ái hay những mẩu chuyện nho nhỏ làm bạn thấy yêu đời, cười lên một cái sau ngày dài. Khi này, bạn không cần thiết phải động não nhiều quá, tâm trạng được thoả mãn bằng dopamine tức thời.
Đọc để lấy kiến thức, bạn chọn lọc những thông tin quan trọng. Bạn có thể sẽ ghi chép lại nó, phân tích nó và tái sử dụng nó cho một sản phẩm khác của bạn. Lúc này, bạn không đọc để tìm kiếm sự thoả mãn cảm xúc mà đọc để lĩnh hội những cái bạn cần, bạn muốn biết từ người khác. Vì cốt lõi là để học hỏi nên bạn chỉ tập trung vào giá trị nội dung của bài viết, tác phẩm, công trình mà không cần quan tâm quá nhiều tới cách hành văn hay ngôn ngữ, tính thẩm mỹ, giá trị nghệ thuật…
Theo kinh nghiệm của mình, với mục đích này, ngoài nội dung, bạn cũng nên học ở tác giả cách trình bày các chương, mục làm sao cho có hệ thống, khoa học và cách diễn đạt phù hợp với người đọc (người có chuyên môn hay độc giả bình thường).
Đặc biệt, vì là một cô giáo dạy viết, từ viết lách nói chung đến chuyên sâu như tản văn và truyện ngắn nên mình thường yêu cầu nhiều hơn ở học viên trong việc đọc các tác phẩm văn học và việc đọc nói chung.
Khi đang học viết, đang muốn cải thiện cách viết, bạn không thể chỉ đọc thưởng thức theo lối cưỡi ngựa xem hoa hay đọc lấy nội dung, cốt truyện mà bỏ qua nhiều điều thú vị khác.
Mình không dám nhận là người đọc quá nhiều sách vì số sách mình đọc cũng có giới hạn thôi và so với nhiều người mê sách, mê đọc, nó hẳn còn khiêm tốn. Nhưng là một người viết, một người dạy viết, mình có những kinh nghiệm của bản thân với việc đọc mà khi chia sẻ cho học viên đã thay đổi cách mọi người tiếp nhận một cuốn sách, một bài viết.
Mình tóm gọn lại trong mấy ý sau:
– Không chỉ đọc như một độc giả, hãy đọc như một tác giả, một nhà phê bình.
Tức là bạn không đọc đơn thuần để giải trí hay thưởng thức mà là đọc đi cùng với phân tích, đánh giá, nhận định và sau cùng là học hỏi.
Những câu hỏi bên dưới có thể sẽ giúp được cho bạn:
+ Tác phẩm này có hay không?
+ Nó hay ở những chỗ cụ thể nào?
+ Điều gì khiến bạn ấn tượng nhất?
+ Điểm nào bạn vẫn thấy lấn cấn, chưa thoả mãn, chưa thuyết phục?
– Không chỉ quan tâm nội dung, hãy chú ý để cả hình thức và nghệ thuật mà tác giả sử dụng.
Vì bạn đang muốn học viết văn, làm thơ, sáng tác truyện nên bạn không thể bỏ qua hình thức và nghệ thuật trong tác phẩm.
Thay vì chỉ chú tâm vào câu chuyện được kể, vào cảm xúc của nhân vật hay của tác giả, bạn cũng nên dành thời gian phân tích cách mà người viết đã làm việc với tác phẩm của họ.
+ Văn bản được trình bày như thế nào: cách đặt tên, căn lề, giãn dòng, các lỗi chính tả hay đánh máy, có lỗi ngữ pháp hay diễn đạt chỗ nào không…
+ Cấu trúc của tác phẩm có vững vàng không: nó có đủ các phần quan trọng mở – thân – kết, các đoạn các ý có liên kết chặt chẽ với nhau, không lan man lạc đề…
+ Từ những điểm hay đã xác định, hãy tìm hiểu xem vì sao nó hay: tác giả sử dụng ngôn ngữ như thế nào, diễn đạt ra sao, có biện pháp nghệ thuật nào được dùng không…
+ Tác giả có để lại dấu ấn cá nhân đặc biệt nào trong tác phẩm không: cách dùng từ riêng thú vị, những cụm từ hay những câu hay được lặp lại…
– Nếu đọc muốn sách, đừng chỉ đọc từ trang nội dung mà hãy đọc từ bìa trước đến bìa sau.
Bạn hãy để ý xem, một cuốn sách sẽ được trình bày như thế nào để gây ấn tượng với người đọc hoặc chí ít là để thể hiện được những thông tin cần thiết về tác giả và về chính nó.
+ Cách thiết kế bìa: hình minh hoạ, tên tác giả, tên tác phẩm, phông chữ, màu sắc, câu hay đoạn văn đóng vai trò thu hút sự chú ý của người đọc… (Bạn cũng có thể bỏ qua nhưng để tâm tới chúng sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho việc xuất bản tác phẩm của chính bạn sau này.)
+ Mục lục của cuốn sách: tác giả phân chia các phần trong sách theo tiêu chí nào, tại sao lại phân chia như thế nào, nó mang lại hiệu quả gì…
+ Cách phần khác: bìa phụ, phần giới thiệu tác phẩm, lời bạt, lời cảm ơn… được thể hiện ra sao.
Nếu bạn thấy những chia sẻ trên là quá nhiều thì chỉ cần nhớ 1 ý chính:
Đừng đọc chỉ để giải trí hay lấy thông tin, hãy học cách tác giả viết nên tác phẩm của họ.
Tất nhiên là bạn vẫn nên có những lúc đọc để thư giãn nhưng nếu đang muốn đọc để học cách viết thì từ hôm nay, bạn hãy thay đổi thói quen.
Đọc phải đi cùng với phân tích, đánh giá và học hỏi, áp dụng vào chính những bài viết của bạn.
Mình là Hoà Lương – Người hướng dẫn viết để dung dưỡng tâm hồn, sử dụng ngôn ngữ hiệu quả và cộng tác báo chí.
