Văn hoá chúc Tết là nét đẹp truyền thống của người Việt trong những ngày đầu năm mới được kế thừa qua nhiều thế hệ, tạo nên bản sắc riêng và không khí tươi vui đầy tính cộng đồng.

Tết Nguyên Đán – còn được biết đến với tên gọi Tết Cả – là dịp lễ lớn nhất và quan trọng nhất trong năm của người Việt. Những đặc sắc của văn hóa Việt, vẻ đẹp của con người Việt cũng được thể hiện rõ ràng nhất trong dịp Tết đến xuân về. Tết chứng kiến sự nối dài của những truyền thống tốt đẹp từ đời này sang đời khác, cùng với các tập tục đã tồn tại qua hàng trăm hàng ngàn năm trên dải đất hình chữ S ôm theo bờ biển Đông thân thương này.
Văn hoá chúc Tết của người Việt không biết đã có chính xác từ thời nào nhưng từ lâu vẫn luôn hiện hữu trong mỗi nếp nhà như một thứ trang sức vô hình mà ai cũng mang theo ngay từ khi còn nhỏ xíu. Khi ấy, chúng ta được ông bà, cha mẹ dạy tới thuộc lòng câu nói: “Mùng một tết cha, mùng hai tết mẹ, mùng ba tết thầy”. Chẳng những vậy, mỗi lần đến chơi nhà ai trong dịp Tết, chúng ta cũng được dặn phải tươi cười và nói những câu chúc tốt lành đầu năm tới gia chủ khi mới bước vào nhà.
Văn hoá chúc Tết có ý nghĩa như thế nào trong đời sống người Việt?
Tết không chỉ là thời gian để người ta lắng đọng, nhìn lại và tổng kết một năm đã qua mà còn là cơ hội để trao nhau những điều tốt đẹp nhất qua các câu chúc Tết. Lời chúc Tết không đơn thuần là lời nói mà còn mang theo cả sức mạnh tinh thần và nét đẹp văn hoá giúp gắn kết con người với gia đình và xã hội.
Chúc Tết là cách người Việt thể hiện tinh thần tri ân và truyền thống “uống nước nhớ nguồn” với ông bà, cha mẹ. Thông qua những lời chúc tốt đẹp, con cháu bày tỏ lòng kính trọng với người lớn trong nhà. Và với thầy cô, học trò cũng gửi lời chúc Tết để tỏ lòng biết ơn.
Không chỉ vậy, thông qua những câu chúc vui vẻ, tốt lành, người chúc cũng gửi gắm những hi vọng cho năm mới hanh thông về tài lộc, công danh, sức khoẻ dồi dào, gia đình hạnh phúc… Chúng mang đến nụ cười và là nguồn khích lệ tinh thần, giúp người được chúc bắt đầu năm mới với niềm vui và lòng tin.
Trong ngày Tết, lời chúc cũng là phương tiện tuyệt vời để tăng cường sự kết nối của con người với gia đình và cộng đồng. Những lời chúc nhau thân tình, chân thật, mang năng lượng tích cực giúp gắn kết những mối quan hệ trong gia đình và cả ngoài xã hội, tạo nên không khí chung ấm áp, vui vẻ và phấn khởi cho những ngày đầu năm mới.
Các hình thức chúc Tết phổ biến
Ngày nay, có nhiều hình thức chúc Tết khác nhau mang đến sự thuận tiện và nhanh chóng cho mọi người mà vẫn giữ được nét văn hoá truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta.
Hình thức chúc Tết lâu đời và ý nghĩa nhất là chúc Tết trực tiếp. Trong những ngày đầu năm, phong tục thăm hỏi người thân, họ hàng, hàng xóm… và những người mình quý mến để gửi lời chúc Tết đã thành một thông lệ không thể thiếu. Lời chúc Tết cần phù hợp với từng đối tượng, từ việc trọng lễ nghĩa, tôn kính đối với người lớn đến sự gần gũi với bạn bè hay sự vui tươi với trẻ nhỏ đều nên được cân nhắc.
Bạn cũng có thể gửi đi lời chúc đẹp của mình qua những câu đối hay những bài thơ. Câu đối đỏ treo trong nhà từ ngàn xưa đã là biểu tượng của may mắn và bình an. Ngoài tác dụng trang trí, chúng còn được gửi gắm cùng những lời động viên, hy vọng cho gia chủ. Các bài thơ chúc Tết cũng mang ý nghĩa tương tự.
Người Việt chuộng màu đỏ của điềm may và niềm vui trong năm mới với nên còn chúc Tết nhau qua những phong bao lì xì. Mỗi bao lì xì vừa là biểu tượng tài lộc vừa mang theo hàm ý mong người nhận sẽ có một năm thịnh vượng, cát tường.
Trong thời đại công nghệ xóa nhòa khoảng cách địa lý, nếu vì lý do nào đó mà không thể gặp mặt trực tiếp, những lời chúc Tết online được gửi qua tin nhắn, mạng xã hội hay email ngày càng phổ biến. Dù không trực tiếp song những lời chúc online vẫn giúp con người gửi yêu thương tới nhau trong ngày đầu năm mới.
Những câu chúc Tết hay của người Việt
Ở miền Bắc, khi mọi người chúc Tết nhau thường chú trọng vào lễ nghi, tuổi tác, vai vế. Các câu chúc nhấn mạnh đến tài lộc, công danh như: An khang thịnh vượng, Vạn sự cát tường… hoặc chúc thọ tới bậc cao niên: Phước như đông hải, thọ tỷ nam sơn hay Bách phúc, bách thọ song toàn…
Những người cầu kỳ hơn thì thích các câu chúc Tết sử dụng yếu tố Hán Việt theo lối văn thơ trung đại, đọc lên nghe có phần trang trọng hơn:
“Địa sanh tài thế nghiệp quang qui
Thiên thủ phúc gia thanh hiện thái”
Hay như:
“Sơn thủy thanh cao xuân bất tận
Thần tiên lạc thú cảnh trường sanh”
Khác với người lớn, trẻ nhỏ ở miền Bắc xưa sẽ tập trung thành đoàn gồm 10 tới 15 bé, tay cầm ống bương đựng các đồng tiền kẽm rồi lần lượt đi tới từng nhà hát bài ca dao “Xúc xắc xúc xẻ” chúc gia chủ những điều tốt đẹp trong năm mới:
“Xúc xắc xúc xẻ
Nhà nào còn đèn còn lửa
Mở cửa cho chúng tôi vào
Bước lên giường cao: Có đôi rồng ấp
Bước xuống giường thấp: Có đôi rồng chầu
Bước ra đằng sau: Có nhà ngói lợp
Ngựa ông còn buộc
Voi ông còn cầm
Ông sống một trăm linh năm tuổi lẻ
Vợ ông sinh đẻ
Những con tốt lành
Những con như tranh
Những con như đối…”
Bên cạnh đó, người Việt bình dân còn chúc Tết nhau bằng những câu thơ, câu đối hay các câu ca dao tục ngữ giản dị, chân thật. Hoặc có khi người chúc cũng thể hiện sự dí dỏm và mong cầu về bình an. Như là:
“Tiền vô như nước sông Đà
Tiền ra nhỏ giọt như cà phê phin”
“Trời thêm tuổi mới, người thêm thọ
Xuân khắp mọi nơi, phúc khắp nhà”
Hay:
“Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ
Nêu cao, pháo nổ, bánh chưng xanh”
Ngoài việc sử dụng các câu chúc Tết trong văn học dân gian, người Việt cũng thường chúc nhau bằng những câu tự phát, đơn giản và ngắn gọn như là: Năm mới vui vẻ, Tân niên phát tài…
Những điều cần lưu ý khi đi chúc Tết
Chúc Tết là phong tục tốt đẹp và có phần thiêng liêng nên người đi chúc Tết cũng cần lưu ý một số điều để không khí chung được vui vẻ, phấn khởi và tránh làm mất lòng người được chúc Tết.
Khi đi chúc Tết, cần chọn các trang phục lịch sự, phù hợp với bản thân và văn hoá Việt Nam. Nên tránh việc ăn mặc quá lòe loẹt, quái dị hoặc không phù hợp với dịp Tết Nguyên Đán truyền thống.
Dù là chúc Tết một người hay một gia đình, bạn vẫn nên mang theo những món quà nhỏ và ý nghĩa như phong bao lì xì để tặng chủ nhà, bậc trưởng bối hoặc trẻ nhỏ.
Trong các câu chúc Tết, bạn nên sử dụng những từ ngữ thể hiện sự lễ phép, tôn trọng và tích cực để gửi đi những lời chúc tốt lành, may mắn và hạnh phúc trong năm mới. Ta cần ý tứ trong từng lời chúc để tránh phạm tên húy, kỵ gia tiên; tránh dùng những từ ngữ xui xẻo và tiêu cực.
Theo truyền thống và cũng là để thể hiện được sự tinh tế trong ứng xử, người trẻ nên chủ động chúc Tết người già trước và con cháu cũng nên chúc Tết ông bà, cha mẹ trước. Chúc theo thứ tự này là cách bày tỏ sự tôn trọng tuổi tác và vai vế trong gia đình.
Để việc chúc Tết ý nghĩa, bạn nên tránh chúc Tết quá muộn, nhất là sau giờ cơm tối, trừ khi được sự đồng ý của gia chủ. Nếu có thể, hãy sắp xếp thời gian để đi chúc Tết vào những ngày đầu tiên của năm mới, đặc biệt là trong mùng 1.
Bạn cũng nên tránh nói những lời chúc Tết qua loa, thiếu sự quan tâm và chân thành vì như vậy sẽ làm mất đi ý nghĩa thiêng liêng của phong tục đẹp đẽ này.
Trong xã hội Việt Nam ngày nay, những lời chúc Tết vừa mang nét đẹp truyền thống vừa là cầu nối quá khứ và hiện đại, thế hệ này với thế hệ khác để những mùa xuân càng thêm hân hoan, và lòng người càng rộn ràng, phấn khởi.
Chúc Tết thính giả của Yêu lại tiếng Việt podcast và thành viên của Yêu lại tiếng Việt
Bạn thương mến,
Podcast #9 của Yêu lại tiếng Việt sẽ được phát sóng vào ngày 29 tháng 1 dương lịch, cũng chính là ngày Tết nguyên đán mùng 1 tháng Giêng âm lịch – ngày khởi đầu năm mới Ất Tỵ 2025.
Thay mặt các admin của Yêu lại tiếng Việt, Hòa xin gửi tới các thành viên của cộng đồng – những người đang học cách yêu lại tiếng Việt và văn chương một bài thơ mà Hòa vừa ngẫu hứng sáng tác:
“Mùa xuân đến với mọi nhà
Muôn hoa tươi thắm, chan hòa yêu thương
Mồng một podcast khai trương
Chúc cho thính giả nẻo đường gần xa
Một năm êm ấm cửa nhà
Một năm sung túc, hỷ vào xui ra
An lành ngụ ở tim ta
Tìm đâu những chốn xa hoa ồn ào
Bút nghiêng trên giấy hồng đào
Nở thành văn phẩm đi vào lòng ai
Tháng năm ngó vậy mà dài
Chuyên cần mài bút đợi ngày tỏa hương
Chúng ta – những người bình thường
Vẫn mơ con chữ thơm lừng giấy in
Giữ cho mình một chữ tin
Vào tiếng mẹ đẻ thiêng liêng, đẹp giàu
Vào bản thân của ngày sau
Thêm phần sắc sảo, thêm màu cá nhân
Thêm yêu tiếng Việt muôn lần
Thêm say sưa viết, thêm ngần dấu yêu
Một năm trải biết bao điều
Vui buồn ly hợp, ít nhiều khó quên
Gõ phím nhặt chữ viết nên
Câu chuyện đời sống dưới văn phong mình
Chúc cho con chữ đẹp xinh
Chúc người yêu chữ tinh thần nở hoa
Báo thơm đầy ắp trong nhà
Sách nằm trên kệ có tên chúng mình“
Cảm ơn bạn đã đọc bài! Chia sẻ những suy nghĩ của bạn ở phần bình luận để mình được hiểu nhiều hơn về bạn nhé!
Thương mời bạn ghé thăm tổ của Sẻ Nâu để kết nối với nhau nhiều hơn nghen!