Biên tập là thao tác kiểm tra, chỉnh sửa bài viết để đảm bảo các yêu cầu về nội dung và hình thức của một bài viết đủ cả “gỗ” lẫn “nước sơn”.
Như đã nói, tự biên tập bài viết là khâu quan trọng trước khi hoàn thiện bài viết để có thể công bố tới những người khác. Nếu một bài viết, một cuốn sách không được biên tập kỹ càng thì dễ mắc phải những lỗi sai từ sơ đẳng tới trầm trọng. Điều này khiến cho giá trị của bài viết, cuốn sách ấy bị giảm sút và có thể dẫn tới việc bị khách hàng, nhà xuất bản từ chối. Hay đơn giản là bị người đọc phê bình và ngó lơ.
Thao tác tự biên tập bài viết bao giờ cũng gồm cả biên tập hình thức và nội dung để đảm bảo chất lượng tốt nhất có thể trước khi chia sẻ với độc giả, khách hàng.
Biên tập nội dung là kiểm tra, chỉnh sửa, thêm bớt các dữ kiện thuộc phần cốt lõi của vấn đề để hạn chế những lỗi sai như lạc đề, lan man, không thống nhất giữa các quan điểm, các đoạn văn, các phần trong bài, trong sách. Đồng thời đảm bảo nội dung được cung cấp đúng, đủ, chính xác.
Biên tập về hình thức có phần quen thuộc hơn với mọi người. Tuy nhiên, khái niệm này đôi khi bị hiểu sau. Thường mọi người sẽ nghĩ biên tập là chỉnh sửa, thay thế hoặc thêm bớt câu từ, chính tả, ngữ pháp câu… Nhưng biên tập hình thức còn bao gồm cả những việc như đặt tiêu đề, tiêu đề phụ, chỉnh chữ, chỉnh dòng, chỉnh bố cục bài, làm ảnh minh họa…
Giá trị của một bài viết, một cuốn sách nằm ở nội dung nhiều hơn là hình thức. Mặc dù vậy, hình thức là thứ đầu tiên tác động vào tâm lý người đọc. Người ta dễ dàng nhận ra một bài viết đã được biên tập chưa, khả năng biên tập như thế nào. Một bài viết cẩu thả, sai chính tả, nhiều lỗi đánh máy… rất dễ để nhận ra. Bài viết mà nội dung các phần không nhất quán cũng kém chất lượng tương tự. Điều này khiến cho độc giả không còn muốn đọc và không tin vào những gì bạn viết nữa.
Vì vậy nên việc biên tập dù là nội dung hay hình thức cũng đều quan trọng. Chúng bổ trợ cho nhau để nâng cao giá trị của bài viết.
Nếu bạn tự cung cấp bài viết cho các kênh của bản thân thì nên lựa chọn các chủ đề mà bạn có thể viết tốt và người đọc quan tâm. Điều ấy dần dần sẽ giúp định hình lĩnh vực viết của bạn trong lòng người đọc.
Nếu bạn viết cho khách hàng, hãy chọn những khách hàng cùng lĩnh vực với bạn để phát huy tối đa nguồn lực bản thân. Bạn cũng cần lưu ý nắm kỹ yêu cầu của khách hàng để bài viết đáp ứng được họ.
Việc chọn ra các từ khóa chính và các từ khóa phụ giúp bài viết được nhất quán và tối ưu hơn. Nhất là với các bài viết S.E.O, blog, website.
Từ khóa chính và từ khóa phụ nên được sử dụng rải rác trong bài viết để nhấn mạnh chủ đề quan trọng của bài. Khi viết xong, bạn cần kiểm tra vị trí của các từ khóa xem được tối ưu chưa. Chẳng hạn như từ khóa chính nên xuất hiện trên tiêu đề, tiêu đề phụ, các phần trong thân bài.
Việc lập ra các ý lớn, ý nhỏ và sắp xếp chúng theo trình tự hợp lý ngay từ đầu sẽ giúp bài viết mạch lạc, logic và đầy đủ nội dung. Quá trình viết cũng dễ dàng và nhanh chóng hơn.
Khi viết xong, bạn nên kiểm tra lại bài xem trình tự như vậy đã tốt chưa, có cần thay đổi gì nữa không để điều chỉnh kịp thời.
Tiêu đề là thứ đầu tiên người đọc nhìn vào khi đọc một bài viết. Vậy nên đặt tiêu đề thu hút rất quan trọng với người viết. Một tiêu đề hấp dẫn sẽ giữ chân người đọc ở lại với bài viết.
Tiêu đề phụ thường xuất hiện trong các bài viết S.E.O, blog, website… Thậm chí là trong các công trình nghiên cứu, các cuốn sách. Tiêu đề phụ đại diện cho nội dung chính của từng phần trong thân bài nên cũng cần rõ ràng, thu hút người đọc.
Trên tiêu đề và tiêu đề phụ cần có từ khóa chính hoặc từ khóa phụ để tăng độ nhận diện của bài viết tới mọi người.
Khi viết xong, bạn cũng cần kiểm tra cả tiêu đề và tiêu đề phụ xem đã phù hợp với nội dung bài viết chưa, có nhất quán với nhau không, có hư hỏng gì không…
Đây là yếu tố không thể thiếu khi viết bài. Vì vậy, sau khi hoàn thành bài viết, bạn cần kiểm tra lại để chắc chắn các phần nội dung trong bài là phù hợp với độc giả, khách hàng; không có đoạn nào lạc đề, xa đề…
Tự biên tập bài viết về mặt nội dung là thao tác quan trọng để đảm bảo bài viết đúng chủ đề, phù hợp với độc giả, khách hàng.
Biên tập hình thức cũng giống cách ta chỉnh trang “phục sức” cho bài viết tốt hơn. Biên tập bài viết nên theo trình tự từ đơn giản đến phức tạp để tiết kiệm thời gian và tránh phải sửa đi sửa lại nhiều lần.
Sau khi viết xong, bạn nên chỉnh sửa phần chính tả đầu tiên. Từ ngữ và ngữ pháp trong bài cần tuân thủ quy tắc của tiếng Việt.
Các lỗi chính tả thường gặp như l/n, ch/tr, x/s, r/d/gi, n/ng, g/gh, ng/ngh, i/y, nh/ng… Lỗi ngữ pháp có thể là viết câu thiếu thành phần chủ – vị, thiếu từ liên kết, lạm dụng văn nói và tiếng địa phương…
Bài viết không thể mượt mà nếu nhìn đâu cũng thấy toàn lỗi chính tả và ngữ pháp. Để khắc phục lỗi chính tả và ngữ pháp, bạn nên dò theo Từ điển Tiếng Việt hoặc tìm kiếm thông tin xác đáng trong sách báo và trang uy tín trên mạng.
Ngoài chính tả, người viết có thể sử dụng nhiều từ láy và tính từ để tăng sức gợi hình, gợi cảm và độ mượt mà của bài. Đặc điểm của từ láy là sự lặp lại âm và vần tạo nhạc điệu cho câu. Tính từ chỉ tính chất, đặc điểm, trạng thái giúp người đọc hình dung rõ hơn về đối tượng được nói tới.
Chẳng hạn trong đoạn văn sau, từ láy tượng hình được sử dụng liên tục để khắc hoạ sinh động hình ảnh cô gái.
“Tà váy đỏ bay phần phật trong gió biển mặn chát, bám rịt lấy làn da mỏng manh nom như vệt mực tàu đỏ chót phết lên trang giấy trắng ngần. Đốm đỏ xiêu vẹo, đốm đỏ mong manh, đốm đỏ leo lét neo đầu phiến đá, in một nét thẫm đặc giữa ánh chiều tà nhập nhoạng nơi cửa biển.”
Một cách khác để tăng sự nhịp nhàng cho bài viết là tạo vần, điệu trong nội bộ câu và giữa các câu với nhau. Câu không có dấu thanh hoặc dấu huyền thường mềm mại, uyển chuyển, dàn trải. Câu dùng nhiều dấu hỏi, dấu ngã, dấu nặng, dấu sắc sẽ tạo cảm giác lên xuống, chuyển động và mạnh mẽ hơn. Trong câu nên dùng các từ cùng vần hoặc gần vần sẽ tạo hiệu ứng về âm thanh.
Câu thơ “Em ơi! Ba Lan mùa tuyết tan/ Đường bạch dương sương trắng nắng tràn” của Tố Hữu nhiều vần bằng nên đọc lên khác hẳn câu thơ vần trắc của Tản Đà: “Tài cao phận thấp, chí khí uất“.
Sau khi chỉnh sửa chính tả, người viết cần sử dụng từ liên kết giữa các câu, các đoạn để giúp bài văn mạch lạc. Phương pháp liên kết có thể là quan hệ từ, từ nối hoặc câu nối để tạo sự uyển chuyển, không bị rời rạc.
Những từ thường dùng để liên kết như: đầu tiên, tiếp theo, cuối cùng, như vậy, tóm lại, bên cạnh, ngoài ra…
Khâu cuối cùng khi biên tập bài viết là cắt gọt những chỗ dư thừa, trùng lặp và bổ sung thêm những chỗ còn thiếu hoặc chưa rõ. Giống như khi phết kem lên mặt bánh, người thợ phải làm sao cho bề mặt bánh nhẵn mịn nhất và không xuất hiện tình trạng thiếu kem hoặc dư kem gây mất thẩm mĩ.
Bạn thường có thói quen vừa viết vừa sửa hay viết xong mới sửa tập trung một lần?
Việc vừa viết vừa sửa có thể làm cho bạn mất tập trung, kéo dài thời gian hoàn thành bài viết hoặc mất cảm hứng viết giữa chừng. Bạn nên tập trung viết một mạch và biên tập khi đã viết xong. Không những vậy, bạn cũng nên cố gắng biên tập nhiều hơn một lần. Một lần ngay khi viết xong và các lần khác sau đó một thời gian. Việc dành ra một khoảng nghỉ giúp não bạn thoát li khỏi bài viết và tỉnh táo hơn để biên tập hiệu quả.
Tóm lại, để biên tập một bài viết cho mạch lạc và chỉn chu, người viết cần đảm bảo nội dung được thể hiện chính xác và logic. Về hình thức, bài viết cần được chăm chút ở tất cả các phương diện: chính tả, ngữ pháp, liên kết, bố cục. Hãy biên tập bài viết một cách tỉ mẩn và tốt nhất là biên tập nhiều hơn một lần.
Đọc thêm bài viết của Sẻ nâu
Đọc thêm cách tự biên tập bài viết tại duongstory.com
Trang blog nhỏ màu xanh nơi mình viết bằng trái tim chân thành
Một bình luận